Oude panden verwoest tijdens grote brand in Arnhem
In de vroege ochtenduren van 6 maart 2025 werd Arnhem opgeschrikt door een verwoestende brand in het hart van de historische binnenstad. Rond 04.00 uur ontstond het vuur in een winkelpand aan de Jansstraat, waarna het zich snel verspreidde naar omliggende gebouwen. Het huizenblok tussen de Pauwstraat, Jansstraat, Varkensstraat en Munterstraat werd zwaar getroffen, met als gevolg dat ongeveer tien historische panden in vlammen opgingen.
Deze panden, daterend uit de 18e en 19e eeuw, vertegenwoordigden een belangrijk deel van Arnhems architecturale erfgoed. Hun karakteristieke gevels en historische details waren stille getuigen van de rijke geschiedenis van de stad. Het verlies van deze gebouwen betekent een aanzienlijke aderlating voor het culturele landschap van Arnhem.
De brandweer was met ongeveer 150 man sterk aanwezig om het vuur te bestrijden en te voorkomen dat het zich verder zou verspreiden. Bewoners van de getroffen panden werden geëvacueerd en opgevangen in het gemeentehuis. Gelukkig zijn er voor zover nu bekend geen slachtoffers gevallen.
Het verlies van de panden door de recente brand benadrukt het belang van behoud en bescherming van het resterende erfgoed. Het is een herinnering aan de kwetsbaarheid van onze historische gebouwen en de noodzaak om ze te koesteren voor toekomstige generaties.
Terwijl de stad de schade opneemt en voorzichtig plannen maakt voor herstel, blijft de herinnering aan de verloren panden levend in de harten van de Arnhemmers. Het is een moment van reflectie, maar ook van veerkracht, waarin de gemeenschap samenkomt om het historische karakter van Arnhem te behouden en te herstellen.
🔥 Oude gebouwen in Arnhem: een stukje geschiedenis dat we moeten koesteren 🔥
De binnenstad van Arnhem kent een rijke geschiedenis, maar helaas worden we soms geconfronteerd met hoe kwetsbaar onze oude panden zijn. De recente brand herinnert ons eraan hoe belangrijk het is om deze bijzondere gebouwen te waarderen en te beschermen.
In dit blog nemen we je mee langs een aantal van de oudste gebouwen van Arnhem. De oudste dateert zelfs uit 1300 (!), en we benoemen ook enkele prachtige panden uit de 16e eeuw én indrukwekkende bouwwerken uit de 19e eeuw. De volgorde is misschien niet chronologisch, maar elk gebouw heeft zijn eigen verhaal en charme.
📖 Benieuwd naar welke historische parels Arnhem nog altijd rijk is? Lees mee!
De Korenbeurs – Een Stukje Arnhemse Geschiedenis
Voor veel mensen is de Korenbeurs een herkenbaar beeld in Arnhem, zeker voor degenen die door de jaren heen de Korenmarkt bezochten tijdens een avondje uit. Dit historische gebouw werd in 1899 gebouwd als vervanging van een eerdere overkapping op de Korenmarkt, die de graanhandelaren moest beschermen tegen het wisselvallige weer. Het elegante koepeldak rustte op maar liefst 80 ijzeren pilaren en gaf het plein een unieke uitstraling.
Met een geschiedenis van ruim 120 jaar is de Korenbeurs een icoon in de stad. Destijds werd het gebouwd voor een bedrag van 22.000 gulden (ongeveer 10.000 euro), een bedrag dat tegenwoordig nauwelijks voor te stellen is voor zo’n imposant bouwwerk!
Van graanhandel tot filmhuis
Tot aan het begin van de Eerste Wereldoorlog (1914) werd de Korenbeurs gebruikt als handelsplaats voor graan. Tijdens de oorlog kreeg het echter een andere functie: het bood onderdak aan Belgische vluchtelingen die vanwege de strijd hun land moesten verlaten.
In 1916 kreeg het gebouw een artistieke invulling toen een kunstvereniging er haar thuis vond. Toch kennen de meeste Arnhemmers de Korenbeurs vooral als bioscoop. Van 1973 tot 2018 was hier het Filmhuis Arnhem (Focus) gevestigd, een geliefde plek voor filmliefhebbers.
Sinds 2018 is Focus verhuisd naar het Audrey Hepburnplein, waar een moderne bioscoop werd geopend.
Een nieuw hoofdstuk voor de Korenbeurs
De Korenbeurs is een grote verbouwing en metamorfose ondergaan. Momenteel kan je heerlijk borrelen en eten bij restaurant Flor Fina. De opening van het restaurant heeft lang op zich laten wachten, mede door de covid pandemie, maar is nu een geliefde plek onder bezoekers van de Korenmarkt.
Presickhaeffs Huys – Een Middeleeuws Icoon in Arnhem
Het Presickhaeffs Huys is een van de oudste gebouwen van Arnhem en werd gebouwd in 1354. Dit prachtig bewaarde middeleeuwse huis is te vinden aan de Kerkstraat 19 en heeft door de eeuwen heen onderdak geboden aan verschillende prominente Arnhemmers, waaronder wethouders, burgemeesters en zelfs de president van het Hof van Gelre. De naam verwijst naar de invloedrijke burgemeestersfamilie Presickhaeffs, die in de 16e eeuw een belangrijke rol speelde in de stad.
Een huis dat de tijd doorstond
Het is bijzonder dat dit pand nog steeds overeind staat, vooral gezien de verwoestingen die Arnhem tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft gekend. In de directe omgeving werd hevig gevochten tijdens de Slag om Arnhem. Waar het Presickhaeffs Huys overeind bleef, werd de Eusebiuskerk, die er schuin tegenover staat, grotendeels verwoest—net als een groot deel van de binnenstad.
In de jaren ’60 raakte het gebouw in verval en werd het uiteindelijk verkocht aan de gemeente Arnhem voor het symbolische bedrag van 1 gulden. Later kreeg het pand een nieuwe bestemming: van modehuis Trix & Rees, dat hier tien jaar gevestigd was, tot een exclusieve verkoop in 2016 voor maar liefst €995.000.
Een stukje historie met een nieuwe bestemming
Tegenwoordig heeft het Presickhaeffs Huys een sfeervolle invulling als Italiaans restaurant, waar bezoekers in een historische ambiance kunnen genieten van de culinaire traditie van Italië.
🔹 Leuk weetje: Direct naast het huis bevindt zich een klein poortje uit circa 1650, dat toegang biedt tot een bijzondere historische schat: de laatste stadspomp van Arnhem. Een klein detail dat herinnert aan een tijd waarin schoon drinkwater nog handmatig werd opgepompt.
Een bezoek aan de Kerkstraat is dus niet alleen een reis door de geschiedenis, maar ook een kans om te genieten van wat Arnhem nog altijd te bieden heeft!
St. Walburgiskerk – Een Stukje Arnhems Erfgoed
Arnhem kent vele kerken, maar de oudste die nog overeind staat is de St. Walburgiskerk. Hoewel de kerk sinds 2013 niet meer in gebruik is als gebedshuis, heeft het een rijke geschiedenis die teruggaat tot de 14e eeuw.
De kerk werd gesticht door het Sint-Walburgiskapittel, dat in 1315 vanuit Tiel naar Arnhem verhuisde. Rond 1375 werd de kerk in gebruik genomen en sindsdien heeft het gebouw veel meegemaakt, waaronder de verwoestingen van de Slag om Arnhem.
Oorlogsschade en wederopbouw
Tijdens de gevechten in september 1944 werd de St. Walburgiskerk zwaar getroffen, maar ondanks de schade bleef ruim 60% van de kerk overeind. Eén van de torens werd geraakt door een neerstortend vliegtuig, dat uiteindelijk in de Lauwersgracht achter de kerk terechtkwam.
Als je goed kijkt naar de torens, zie je een opvallend verschil: de linkertoren heeft twee bogen, terwijl de rechtertoren er drie heeft. Dit was niet altijd zo. In 1851 werden in de rechtertoren drie bogen gemaakt, zodat het geluid van de klokken verder zou reiken. Toen de toren later instortte, werden er bij de wederopbouw maar twee bogen teruggeplaatst. Pas na de Slag om Arnhem kreeg de rechtertoren opnieuw zijn drie bogen.
Van kerk naar bijzondere verblijfsplek
Hoewel de kerk niet langer als gebedshuis wordt gebruikt, blijft het een bijzondere plek. Het orgel dat je nu in de kerk vindt, stond oorspronkelijk in de Kleine Eusebiuskerk, die tot 1990 in het Coehoorngebied stond. Deze kerk werd gesloopt wegens een dalend aantal bezoekers—anders had ook die zeker een plekje op deze lijst verdiend!
In 2021 kreeg de kerk een nieuwe bestemming: de Walburgis Residenties, een luxe hotel gevestigd in de twee torens van de kerk. Gasten kunnen kiezen uit zes themakamers, geïnspireerd op iconische Arnhemse plekken, zoals de Kröller-Müller-kamer, de Burgers’ Zoo-kamer en de Slag om Arnhem-kamer. Boek je een verblijf in een van de torenkamers? Dan heb je geluk! Je krijgt dan exclusief toegang tot de torenspits, waar een picknicktafel en een adembenemend uitzicht over Arnhem op je wachten.
De St. Walburgiskerk is dus niet alleen een stukje Arnhems erfgoed, maar ook een unieke plek om de stad op een heel andere manier te beleven!
Musis Sacrum – Het Muzikale Hart van Arnhem
Midden in het centrum van Arnhem staat een van de meest kenmerkende gebouwen van de stad: Musis Sacrum. Dit concertgebouw opende zijn deuren in 1847, speciaal voor het Nederlands-Duitse muziekconcours dat dat jaar werd gehouden. In eerste instantie telde Musis twee zalen, maar al in 1852 werd er een extra zaal bijgebouwd voor de Tentoonstelling van Nationale Nijverheid.
Een gebouw met een rijke geschiedenis
In 1940 kreeg Musis een opvallende uitbreiding: de ronde entree, die nu nog steeds het aanzicht van het gebouw bepaalt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog veranderde de functie van Musis drastisch. Het gebouw werd in beslag genomen door de Wehrmacht en diende als Wehrmachtsheim, een ontspanningsruimte voor Duitse soldaten. Concerten en culturele activiteiten kwamen daardoor tijdelijk tot stilstand.
Musis vandaag: muziek, cultuur en gastronomie
Tegenwoordig bruist Musis Sacrum weer van de muziek en cultuur. Het is dé plek in Arnhem voor theater- en concertvoorstellingen, en daarnaast ook de thuisbasis van Phion, het vroegere Gelders Orkest.
Zin in een hapje of drankje? Bezoek dan café-restaurant JANS’, gelegen in Musis met een gezellig terras, zeer geschikt voor een rondje ‘mensen kijken’ :).
Met zijn indrukwekkende geschiedenis en vernieuwde zalen blijft Musis Sacrum een onmisbare plek voor liefhebbers van muziek, cultuur en historie in Arnhem!
Eusebiuskerk – Het Boegbeeld van Arnhem
Wie aan Arnhem denkt, denkt aan de Eusebiuskerk. Dit iconische bouwwerk domineert de skyline van de stad en draagt een rijke geschiedenis met zich mee. Op deze plek werd in 893 al een kerk gebouwd en in de 10e eeuw stond hier de St. Martenskerk. De bouw van de huidige Eusebiuskerk begon in 1452, maar door geldgebrek duurde het maar liefst een eeuw voordat de kerk voltooid was.
Hertog Karel van Gelre en zijn nalatenschap
De bouw van de Eusebiuskerk was grotendeels te danken aan Hertog Karel van Gelre, die in 1538 in Arnhem overleed. Zijn praalgraf is nog steeds te bewonderen in het koor van de kerk, samen met zijn originele harnas. Niet voor niets werd hij recent uitgeroepen tot de belangrijkste Gelderlander aller tijden!
De verwoesting en wederopbouw
De oorspronkelijke toren uit 1500 is helaas niet bewaard gebleven. Tijdens de Slag om Arnhem in september 1944 werd de toren zwaar beschadigd. Zowel de Duitsers als de Britten beschoten de toren, omdat ze dachten dat de vijand zich erin verschanste—maar in werkelijkheid zat er niemand in. Door de hevige beschietingen en een daaropvolgende brand stortte de toren uiteindelijk deels in.
Tussen 1947 en 1964 werd de kerk herbouwd, inclusief een nieuwe toren. Interessant genoeg waren er meerdere ontwerpen in de race voor de nieuwe toren. Benieuwd hoe die eruitzagen? Je kunt ze bekijken als je de toren beklimt—helemaal bovenin, in de punt.
Duivelshuis / Maarten van Rossumhuis
Al eeuwenlang staan de Eusebiuskerk en het Duivelshuis zij aan zij in het hart van Arnhem. Maar voordat dit iconische stadskasteel er stond, bevond zich op deze plek een eenvoudige stadsboerderij (ca. 1400). In 1518 kocht hertog Karel van Gelre het pand, maar na zijn dood op 30 juni 1538 ging het over in handen van zijn briljante—en gevreesde—veldheer: Maarten van Rossum. Hij kocht het stadskasteel in 1539 en gaf het de uitstraling die het nu nog steeds heeft.
Van stadskasteel tot stadhuis
Door de eeuwen heen wisselde het Duivelshuis meerdere keren van eigenaar. In 1828 kocht de gemeente Arnhem het pand en maakte er het nieuwe stadhuis van. Het oude stadhuis op de Markt was namelijk vervallen en niet langer bruikbaar. Na een grondige verbouwing werd het Duivelshuis in gebruik genomen en kreeg de burgemeester zijn kantoor op de eerste verdieping—een traditie die tot op de dag van vandaag voortduurt. Ook burgemeester Ahmed Marcouch heeft hier zijn werkkamer.
Waarom heet het het ‘Duivelshuis’?
Aan de voorgevel van het Duivelshuis zie je drie bijzondere beelden ‘hangen’. Dit zijn Saters, mythische wezens uit de Griekse oudheid met het bovenlijf van een man en het onderlijf van een bok. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, zijn dit géén duivels. Toch is het goed mogelijk dat juist deze figuren ervoor hebben gezorgd dat het gebouw de bijnaam ‘Duivelshuis’ kreeg.
Historische figuren op de gevel
Als je goed kijkt, zie je op de gevel zeven beelden van belangrijke figuren uit de 16e eeuw, waaronder:
- Maximiliaan van Oostenrijk
- Filips de Schone
- Karel V
- Karel van Egmond
- Willem van Gulik
- Maarten van Rossum zelf
- Daarnaast staat op de hoek van het gebouw een imposant beeld van een landsknecht, een soldaat uit de tijd van Maarten van Rossum.
Een gevreesde vechtersbaas
Maarten van Rossum stond bekend als een genadeloze legeraanvoerder. Zijn lijfspreuk?
👉 “Blaken en branden is het sieraad van de oorlog.”
Niet bepaald iemand die je graag tegenkwam in een donker steegje! Zijn brute oorlogsvoering zorgde ervoor dat alleen zijn naam al angst inboezemde. Geen lieverdje dus—en iemand waar je destijds waarschijnlijk met een flinke boog omheen zou lopen!
Hotel Molenbeek – Een architectonisch pareltje in Arnhem
Hotel Molenbeek was ooit het allereerste gebouw in de Transvaalwijk in Arnhem. Waar nu een levendige stadswijk ligt, was begin 1900 nog niets anders dan uitgestrekte graslanden. Maar dat veranderde snel. In 1903 werd deze prachtige stadsvilla gebouwd in Jugendstil-stijl, en het mag met recht een van de mooiste panden van Arnhem worden genoemd—op misschien wel een van de mooiste locaties in de stad.
Een idyllische ligging aan de St. Jansbeek
Hotel Molenbeek ligt op een idyllische plek, direct aan de St. Jansbeek. Deze historische beek ontspringt in het nabijgelegen Sonsbeekpark en stroomt via de De la Reijstraat en de binnenstad uiteindelijk uit in de Nederrijn. De Transvaalwijk, waar het hotel zich bevindt, is sowieso een bezoekje waard.
Een wijk vol meesterwerken van Willem Diehl
Net als Hotel Molenbeek zijn veel andere panden in deze wijk ontworpen door de bekende architect Willem Diehl. Hij drukte een grote stempel op het Arnhemse stadsbeeld en is onder andere verantwoordelijk voor:
🏛 Het Vestagebouw
🎭 Het Luxor Theater
🍽 Het voormalig Royal Gebouw (waar nu Stan&Co in is gevestigd)
Zijn karakteristieke ontwerpen maken deze wijk tot een waar architectonisch juweeltje.
Ben je in Arnhem? Maak dan zeker een wandeling door deze buurt en bewonder de indrukwekkende gebouwen uit het begin van de 20e eeuw!
Luxor Live
Wat zouden wij graag nog eens terugkeren naar het Arnhem van 1900. In die tijd werd er enorm veel gebouwd, en de stad kreeg langzaam haar huidige vorm. Ook de Luxor aan het Willemsplein was in aanbouw en opende haar deuren in 1915, nadat de bouw in 1880 was gestart. Het Luxor Theater werd ontworpen door architect Willem Diehl en is uitgevoerd in de Art Nouveau / Jugendstilstijl. Diehl is verantwoordelijk voor veel markante panden in Arnhem, zoals het Vesta-gebouw en het voormalige Royal (waar nu Stan&Co zit), evenals verschillende gebouwen in de Transvaalbuurt in Arnhem-Noord.
Het prachtige Tuschinski Theater in Amsterdam, dat in 1921 opende, was in veel opzichten geïnspireerd door het Luxor Theater. Het Luxor bood destijds een vooruitblik op de toekomst. Zo waren de gloeilampen in het gebouw dimbaar, en werd de rook van sigaren en sigaretten vier keer per dag uit het pand gezogen en ververst – een unieke innovatie voor die tijd!
In de jaren ’70 raakte het pand in verval, en er waren zelfs plannen om het te slopen. De daaropvolgende decennia waren turbulent voor het gebouw. Het kreeg tijdelijk de functie van poppodium en discotheek. Door een schietpartij en negatieve publiciteit werd Luxor in 2000 failliet verklaard.
Sinds 2008 kunnen bezoekers genieten van optredens en feesten in het heropende Luxor Live, dat zich inmiddels heeft ontwikkeld tot een echte poptempel. Elke week vinden er toffe optredens en vette feestjes plaats in de beneden- of bovenzaal. In totaal kunnen er 1000 mensen in de twee zalen terecht, waardoor Luxor Live een plek is die mensen samenbrengt. Of je nu uit Arnhem komt of niet, als muziekliefhebber heb je Luxor Live vast wel eens bezocht.
Oude Postkantoor in Arnhem – de Apenrots
Ik herinner me nog goed hoe ik het oude postkantoor in het centrum van Arnhem bezocht om een brief te posten of een concertkaartje te kopen. Tegenwoordig kom ik er weer regelmatig, maar om heel andere redenen.
Dit oude postkantoor is werkelijk een Arnhemse parel. Het werd ontworpen door de bekende Rijksarchitect C.H. Peters en werd in 1889 opgeleverd. Het pand, gebouwd van rode baksteen met groen geglazuurde banden, kwam vrijwel ongeschonden uit de Slag om Arnhem – een indrukwekkende prestatie! Op 1 april 2009 sloot het postkantoor zijn deuren, waarna het een nieuwe bestemming kreeg. In 2010 openden La Place en boekhandel Selexyz hun deuren, maar zij mochten niet lang hun thuis aan het Jansplein behouden.
Tegenwoordig vind je er ‘T Taphuys, een populaire bar die erg in trek is. Dit komt mede door de 100 verschillende bieren en 80 verschillende wijnen die je zelf kunt tappen, gecombineerd met de gezellige sfeer die het Jansplein zo kenmerkt.
Het oude postkantoor heeft een opvallende bijnaam: de Apenrots. Als je binnenkort langs dit pand wandelt, kijk dan eens goed naar de gevel. Net boven de ramen op de eerste verdieping zie je ze zitten: heel veel aapjes. Hoeveel tel jij er?
Koepelkerk
Tegenover het oude postkantoor bevindt zich nog zo’n verborgen parel: de Koepelkerk, gebouwd in 1838. De kerk is ontworpen naar het voorbeeld van de Amsterdamse Koepelkerk en werd destijds opgetrokken voor 52.000 gulden. Op dezelfde locatie stond al in 1250 een godshuis voor de ridders van St. Jan, waar de St. Janskerk zich bevond.
Na 1839 werd de kerk vaak gebruikt door de Gele Rijders, het Korps Rijdende Artillerie, aangezien de imposante Willemskazerne op slechts een steenworp afstand van de Koepelkerk lag. Het Gele Rijdersplein was vanaf daar slechts een paar minuten lopen. Helaas is er van de Willemskazerne niets meer over, aangezien deze tijdens de Slag om Arnhem werd gebombardeerd.
De achthoekige Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) biedt nog steeds kerkdiensten aan op zondag. Ook worden er regelmatig activiteiten georganiseerd. Voor meer informatie kun je de agenda op de website van de Koepelkerk raadplegen.
Sabelspoort – De laatste stadspoort van Arnhem
De Sabelspoort in Arnhem is de enige overgebleven middeleeuwse stadspoort en wordt voor het eerst genoemd in 1347. Oorspronkelijk diende de poort als verdedigingswerk, maar vanaf 1454 werd deze ook gebruikt als tolhuis en als plek om gevangenen en ‘krankzinnigen’ op te sluiten. Vanwege deze laatste functie kreeg de Sabelspoort de bijnaam ‘Geckentoren’.
De naam ‘Sabelspoort’ is afgeleid van het oude Nederlandse woord ‘savel’, wat ‘zand’ betekent. Via deze poort werd zand de stad binnengebracht, afkomstig van een zandplaat in de Nederrijn ter hoogte van de poort.
Naast de Sabelspoort had Arnhem in de middeleeuwen nog andere stadspoorten, zoals de Rijnpoort, St. Janspoort en Velperpoort. Helaas zijn deze allemaal verloren gegaan tijdens de stadsuitbreiding tussen 1829 en 1853.
Hoewel de Sabelspoort tijdens de Slag om Arnhem wel beschadigd werd, is de poort zelf overeind gebleven. Dit is te danken aan de bebouwing rondom de poort vóór de oorlog. De Sabelspoort was als het ware ingekapseld tussen de omliggende gebouwen, die als een soort bescherming fungeerden. Hierdoor bleef de poort grotendeels gespaard, terwijl de omliggende gebouwen de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog niet overleefden.
Het ÁLLER oudste pandje in Arnhem
Deze hebben we voor het laatste bewaard, maar eigenlijk valt er niet voor over te schrijven. In dit pand, gelegen in de Varkensstraat 46 is studentenvereniging Creas gevestigd. Kenners zeggen het te zien aan de restanten van een trapgevel aan de zijkant van het pand, zo lezen wij hier. Toch jammer dat bijna niemand het weet, dat dit het oudste pand van Arnhem is en eigenlijk ook een schande dat het er zo bij staat: vergeten en verwaarloosd. Zo’n oud pand moet je koesteren en het zou wellicht beter dienst doen als museum dan als studentenvereniging, denk je ook niet?
De Varkensstraat, waar dit pand aan ligt, grenst aan de straat waar op 6 maart de grote brand gewoed heeft. Of er ook schade is aan het oudste pandje van Arnhem, is nog niet duidelijk.
Ontdek Arnhem met onze unieke stadswandelingen!
Ben je op zoek naar een inspirerende stadswandeling in Arnhem? Laat je verrassen door de rijke geschiedenis en indrukwekkende bezienswaardigheden van deze prachtige stad. Tijdens onze wandeltocht bezoek je iconische plekken zoals de Eusebiuskerk, leer je alles over de Slag om Arnhem en geniet je van de verborgen parels die Arnhem te bieden heeft.
Kies voor een wandeling met een ervaren gids die je meeneemt door de hoogtepunten van Arnhem of ga zelfstandig op pad met een van onze zorgvuldig samengestelde wandelroutes. Ideaal voor liefhebbers van cultuur, geschiedenis en unieke ervaringen.
Boek vandaag nog jouw wandeling met gids in Arnhem of ontdek onze Arnhem wandelroute in de webshop. Een perfecte activiteit voor een dagje uit, vol inspiratie en plezier.
Wandel, ontdek en laat Arnhem tot leven komen!
Weekendje Arnhem? Wat Een goed idee!
Wil je alle musea hierboven bezoeken? Dan ben je wel een paar dagen zoet. Boek daarom een weekendje in Arnhem.
Ben je op zoek naar een hotel? Kijk dan snel even hier wanneer je een hotel wilt boeken in Arnhem.
